سیراب شدن نخیلات با رهاسازی آب سد خائیز

به گزارش روابط عمومی شرکت آب منطقه ای بوشهر به نقل از ایرنا، رهاسازی آب سد خائیز و آبیاری بخشی از نخیلات دشت اََهرَم که تحت تاثیر شدید خشکسالی‌ها قرار گرفته بودند از مطالبه‌ها و آرزوهای دیرینه باغداران این منطقه بود که امروز با همت دولت و مسئولان این وعده محقق و نخل‌های این منطقه جان دوباره‌ای گرفتند.

سهم نخیلات تنگستان در دوره خشکسالی به دلیل خشک شدن چاه‌ها و ضعف منابع آب زیرزمینی دریافت آب محدود، ناچیز و بدون کیفیت بود و همین باعث شده خرمای کبکاب این منطقه که شهره عام و خاص است و بعنوان یک برند تلقی می‌شد کیفیت لازم خود را از دست بدهد.

پیش از این به دلیل نبود سد مخزنی در بالادست شبکه اهرم حجم آب توزیع شده برای آبیاری نخیلات زیر پوشش، بشدت متاثر از بارش‌های زمستانه و سیلاب‌های فصلی بود، به گونه‌ای که این میزان آب از ۲ تا ۲۱ میلیون متر مکعب در سال و متناسب با سال پر بارش و یا کم بارش متغیر می‌شد.

بیشترین آب مورد نیاز منطقه تنگستان در گذشته از طریق منابع آب زیرزمینی و حفرچاه‌ها تامین می‌شد و آورد رودخانه‌های خائیز و باهوش هرکدام به ترتیب سالانه ۱۰ و ۲۵ میلیون مترمکعب بود که به دلیل نبود سد به صورت سیلاب به دریا می‌ریخت و بخش کمی از آن از طریق بندهای انحرافی به آبیاری نخلستان‌ها اختصاص می‌یافت.

اما خشکسالی‌های پی در پی ۲ دهه اخیر همه چیز را تحت تاثیر خود قرار داد به نحوی که بسیاری از چشمه‌ها خشک و رودخانه‌ها نیز با افت آبدهی روبرو شدند و همین امر موجب از بین رفتن شمار زیادی از نخیلات و وارد آمدن خسارت هنگفتی به باغداران منطقه شد؛ در همین ارتباط تلاش شد با احداث سد خائیز و متعاقب آن سد باهوش بخشی از آورد رودخانه‌های خائیز و باهوش تنگستان مهار و به صورت برنامه‌ریزی شده به سمت نخیلات منطقه هدایت شود.

سد خائیز تنگستان از سدهای خاکی با هسته رسی با حجم مخزن ۱۶ میلیون مترمکعب، آب تنظیمی ۳.۹ میلیون مترمکعب، حجم خاکریزی یک میلیون مترمکعب، طول تاج ۶۱۰ متر، ارتفاع ۳۶ متر و با 350 میلیارد تومن اعتبار با هدف تامین آب بخش کشاورزی (نخیلات)، حقابه‌های زیست محیطی رودخانه خائیز، تامین آب بخشی از شبکه آبیاری و نخیلات زهکشی اهرم، بهبود اقتصاد کشاورزان، کنترل سیلاب در شهرستان تنگستان، آبیاری ۶۸۱ هکتار از نخیلات زیر پوشش شبکه آبیاری اهرم، کاهش اتکا به آب‌های زیر زمینی، افزایش راندمان آبیاری و کیفیت محصولات کشاورزی، افزایش اشتغال و تثبیت جمعیت آغاز شد و با همت دولت سیزدهم سال گذشته به مرحله آبگیری رسید.

با احداث سدهای مخزنی خائیز و باهوش با هدف ذخیره سازی آب‌های روان و رهاسازی برای آبیاری نخیلات بارقه امیدی در دل نخلداران و کشاورزان این منطقه برای احیا و رونق دوباره حرفه باغداری بعنوان شغل آبا و اجدادی ساکنان این منطقه ایجاد شد و امروز بنا به اعلام مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر با ایجاد زیرساخت‌های لازم سخت و نرم افزاری،با توجه به بارش‌های زمستان گذشته ۱۱ میلیون مترمکعب از ظرفیت ۱۶ میلیون مترمکعبی سد خائیز پرُ و وعده مسئولان در خصوص رهاسازی آب محقق شد.

علی محمدی به ایرنا گفت: براساس برنامه‌ریزی انجام شده با توجه به نیاز آبی شدید نخلستان‌های شبکه آبیاری اهرم زمینه رهاسازی آب ذخیره‌سازی شده در پشت سد خائیز پیش از زمان برداشت محصول فراهم شد.

به گفته علی محمدی تا پیش از احداث سد خائیز تنها محل تامین آب نخلستان‌های اهرم منابع آب زیرزمینی و سیلاب‌های فصلی بود اما با بهره‌گیری از آب سد خائیز و ذخیره سازی و هدایت آب سرشاخه رودخانه شیرین (اهرم)، منبع جدیدی برای آبیاری این نخلستان‌ها ایجاد شده است.

او تاکید می‌کند: شبکه آبیاری اهرم با قدمتی بالغ بر ۱۴۰ سال، قریب یکهزار و ۲۰۰ هکتار از نخلستان‌ها را در بر می‌گیرد که تنها محل امرارمعاش ساکنان منطقه بوده و سد انحرافی و کانال‌های آبیاری اصلی و فرعی شبکه یاد شدهبیش از ۲۰ سال قبل از سوی وزرات نیرو ساخته شده است.

سد خائیز از طرح‌های استراتژیک تامین آب تنگستان

خشکسالی متوالی در ربع قرن اخیر باعث از بین رفتن بسیاری از منابع آب سطحی و زیرزمینی استان بوشهر شده و تبعات اقتصادی و کشاورزی فراوانی به همراه داشته است و سد خائیز بعنوان یکی از طرح‌های استراتژیک تامین آب در شهرستان تنگستان است که بهبود چشمگیر شرایط نخلستان‌های اهرم را به دنبال دارد.

به گفته معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای بوشهریکی از مناطق متأثر از خشکسالی، دشت اهرم است که به حالت ممنوعه در آمده و افت شدید سطح سفره‌های آب زیرزمینی، آبیاری نخیلات این محدوده را دچار چالش‌های زیادی کرده است.

آنطور که جمشید تویل می‌گوید: پویایی اقتصاد و توسعه در شهرستان تنگستان با محوریت کشاورزی، مستلزم تامین آب پایدار است و یکی از بهترین گزینه‌های تامین آب در این منطقه، ذخیره‌سازی رواناب‌های فصلی، جلوگیری از تخلیه آن به دریا و استفاده به هنگام آن در کاربری‌های مختلف از جمله کشاورزی به شمار می‌رود.

تویل ادامه می‌دهد: یکی از دغدغه‌های همیشگی نخلداران اهرم تامین آب به ویژه در فصل‌های گرم سال بود که امروز با رهاسازی آب سد خائیز یک منبع جدید آبی که موجب رونق کشاورزی می‌شود را در منطقه ایجاد می‌کند.

تویل تامین بخشی از حقابه ۲۶۰ هزار اصله از نخیلات شبکه آبیاری اهرم، تامین حقابه زیست محیطی و کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی را بخشی از هدف‌های ساخت سد خائیز در شهرستان تنگستان عنوان می‌کند.

رهاسازی آب سد خائیز ناجی نخیلات اهرم

کم آب شدن رودخانه‌ها و ممنوع شدن برداشت آب از منابع زیر زمینی دشت‌ها در شهرستان تنگستان سبب شد تا شمار دوره‌های آبیاری نخلستان‌های این شهرستان کاهش یابد؛ نخیلات این شهرستان در سال‌های پرآبی و متناسب با میزان بارندگی‌ها، در چندین مرحله به روش سنتی غرقابی آبیاری می‌شدند اما در سال‌های اخیر به ناچار هر چهار تا پنج ماه یکبار آبیاری می‌شدند، آن هم در مدت زمان کوتاه و بر اساس سهمیه بندی؛ این وضعیت در میزان و کیفیت محصول خرما و درآمد نخلداران تاثیر منفی زیادی داشته است.

خشکسالی‌های پی در پی، کاهش کیفیت آب‌های در دسترس و خشک شدن چاه‌ها، نخیلات اهرم را طی یک بازه زمانی طولانی مدت به یکی از آسیب پذیرترین نخیلات استان بوشهر تبدیل کرده بود؛ این توضیح مدیرجهاد کشاورزی شهرستان تنگستان درباره نخیلات تنگستان است.

اسلام رضایی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: در سال‌های پرآب گذشته نخیلات تنگستان با چاه‌ها و از محل آورد رودخانه‌های خائیز و باهوش در زمستان آبیاری می‌شدند اما با کاهش منابع آبی نخلستان‌های این منطقه در معرض خشکیدگی قرار گرفتند.

به گفته رضایی بیشتر چاه‌های موجود در منطقه اهرم به دلیل برداشت‌های بی‌رویه خشک شده و کف شکنی چاه‌ها نیز هیچ تاثیری در برداشت آب ندارد همچنین شوری و کاهش کیفیت آب باعث شده محصول نخیلات این منطقه به نصف کاهش یابد.

از نظر مدیرجهاد کشاورزی تنگستان در سال‌های گذشته از هر نخل بالغ بر ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم خرما برداشت می‌شد اما امروز به دلیل خشکسالی و کاهش کیفیت آب میزان محصول برداشتی به ۳۰ کیلوگرم کاهش یافته است.

رضایی معتقد است: امروز با ساخت سد خائیز آب با کیفیت باران در پشت سد ذخیره‌سازی شده و انتظار می‌رود با رهاسازی این آب برای آبیاری نخیلات محصول بیشتر و با کیفیت‌تری نصیب نخلداران این شهرستان شود و به این صورت مرهمی بر سختی‌های سال‌های گذشته باغداران باشد.

تقویت بنیه اقتصادی نخلداران با رهاسازی آب سد خائیز

علی عالیزاده یکی از نخلداران کهنه کار اهرمی نیز در خصوص رهاسازی آب سد خائیز تنگستان بوشهر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: با توجه به اینکه ۶۰ تا ۷۰ درصد زندگی مردم این منطقه وابسته به نخیلات است به سرانجام رساندن سد خائیز از نظر اقتصادی و مالی نقشی مهم در زندگی مردم دارد.

او معتقد است: به دلیل کم آبی افزون بر کاهش کیفیت محصول میزان تولید نیز بویژه برای کسانی که قدرت خرید آب و امکان آبیاری مداوم نخیلات خود را نداشته باشند به ۱۰ تا ۱۵ کیلو رسیده و این میزان تولید در مقابل هزینه گزافی که صورت می گیرد به هیچ عنوان مقرون به صرفه است.

این نخلدار اهرمی در باره آبیاری نخیلات این طور توضیح می‌دهد به طور معمول اگر هر ۴۰ روز یکبار آب به نخل برسد برای او کافی است اما امروز با توجه به شرایط خشکسالی این امکان بین ۵۰ تا ۶۰ روز نیز فراهم نمی شود و همین امر بر کیفیت محصول نیز تاثیر گذار است.

عالی زاده این را هم یادآور شد: امروز هزینه تولید یک کیلو خرما ۴۰ درصد قیمت آن را تشکیل می دهد زیرا که آب با مشکلات زیادی برای نخیلات تامین می‌شود؛ بنابراین راه‌اندازی سد خائیز بخش زیادی از مشکلات نخلداران این منطقه را برطرف می‌کند.

از نظر این باغدار اهرمی اقدام به هنگام مسئولان در خصوص رهاسازی آب سد خائیز، نخیلات تنگستان و معیشت بسیاری از خانوارهای اهرمی که وابسته به نخیلات است را نجات می‌دهد.

با رهاسازی آب سد خائیز حدود ۲۶۰ هزار هکتار از نخیلات دشت اهرم سیراب شدند و انتظار می‌رود با تکمیل سد باهوش تنگستان که از نوع بتنی غلتکی به طول۳۷ متر و در حوضه آبریزی به مساحت ۶۲۸ کیلومتر مربع با حجم مخزن ۱۸.۵ میلیون مترمکعب وآب تنظیمی هشت میلیون بر مترمکعب که بر روی رودخانه باهوش احداث می‌شود ضمن کنترل سیلاب‌های مخرب و کاهش خسارت‌های ناشی از آن موجب تامین آب مطمئن برای آبیاری نخلستان‌ها، تامین بخشی از حقابه نخیلات شبکه آبیاری اهرم، کاهش فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی منطقه و تثبیت مشاغل حوزه کشاورزی شود.

تلفیق آب سد خائیز و باهوش و بخشی از آب زیر زمینی باعث می‌شود نیاز آبی نخلستان‌های شبکه اهرم که یک هزار و ۳۰۰ هکتار است تامین و به تعبیری تشنگی نخیلات اهرم برطرف شود.